"Suç Mağdurlarının Desteklenmesine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi" Resmi Gazete'de yayımlanırken Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, kararın adalet teşkilatına ve hukuk sistemine hayırlı olması temennisinde bulundu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla yayımlanan kararname ile suç mağdurlarına sağlanan hizmet ve yardımlara ilişkin esaslar ve bu hizmetlerin yerine getirilmesine dair görev, yetki ve sorumluluklar düzenlenerek, mağdur hakları konusunda atılan adımlara yenileri eklendi.

20 madde ve bir geçici maddeden oluşan Kararname, mağdur hakları alanında reform niteliğinde hükümler içerdiği belirtildi. Kararname ile mağdurların sahip oldukları haklar ve kendilerine sağlanan yardımlar konusunda bilgilendirilmeleri ve adalete erişimlerinin kolaylaştırılması amaçlanıyor.

Kararname sonrasında Adalet Bakanı Abdulhamit Gül sosyal medya hesabından mesaj yayımladı. Bakan Gül mesajında, “Mağdur odaklı adalet politikamıza daha kurumsal bir yapı ve etkin bir destek hizmeti sağlayacak olan ‘Suç Mağdurlarının Desteklenmesine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ teşkilatımıza ve hukuk sistemimize hayırlı olsun.” ifadelerini kullandı.

Kararneme ile suça maruz kalan kişilerin ve kırılgan grup suç mağdurlarının adli süreçler hakkında bilgilendirilmesi ve alabilecekleri yardımlar konusunda kendilerine bilgi verilerek uygun kurumlara yönlendirilmesi mümkün olabilecek. Yine işlenen suç nedeni ile kaygılı görülen kişilerin de adli süreçte psiko-sosyal destek almaları, sanıkla yüzyüze gelmeden uzman desteği altında duruşma salonu dışında özel ortamlarda (AGO) ifade ve beyanlarını verebilmeleri imkanı getirildi. 

Soruşturması ve kovuşturması Türkiye'de yürütülen suçlar nedeniyle ortaya çıkan mağduriyetler hakkında uygulanacak kararnameye göre, mağdurlara yönelik yardım ve destek hizmetlerinde, eşitlik, insan onuruna saygı, dürüstlük ve mahremiyet ilkesi esas alınacak.

Kararname kapsamındaki hizmetler, mağdurun kişiliğine saygı gösterilerek ve mağduriyetinin farkında olunarak yerine getirilecek. Mağdurun, adli sürece etkin katılımı ve adalete erişimi için mevzuatın öngördüğü şartlara uygun olarak kendisine vekil tayin edilmesi ve adli yardımda bulunulması isteği derhal karşılanacak. Bu hizmetler, kamu kurum ve kuruluşları tarafından gecikmeksizin, koordineli ve etkin bir şekilde sunulacak.

Söz konusu kararnamenin uygulanmasında görev alanlar, mağdura ilişkin kişisel verilerin gizliliğini korumak zorunda olacak. Bu bilgiler, kanunlarda öngörülen haller dışında hiçbir kurum ve kişiye verilmeyecek.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yapılan düzenlemeler şöyle:

Adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerinin kurulması

Psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı (uzman) istihdam edilerek 99 adliyede faaliyete geçirilen “Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri”nin (ADM) eksiklikleri giderilecek ve sayıları artırılacak.

Suça maruz kalan kişilerin adli süreçte kendilerini yalnız hissetmemeleri amacıyla kurgulanan bu sistem reform niteliğinde bir adım. Mağdurun kendini adliyede daha rahat ifade edebilmesi için bu müdürlüklerde rahat ve steril ortamlar oluşturulmaya devam ediyor. Covid sürecine karşın hazırlıklar tüm hızıyla devam ediyor.

Adli süreçte etkin bir bilgilendirme

Suç mağdurları, kendilerine sağlanan hak ve yardımlara ilişkin olarak kolluk birimleri ve adliyelerde kurulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri tarafından etkin şekilde bilgilendirilecek.

Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüklerinde görev yapan uzmanlar tarafından kırılgan olarak tabir edilen çocuklar, yaşlılar, engelliler ve adli süreçte desteğe ihtiyaç duyan tüm vatandaşlar bilgilendirilecek. Adli süreç ve bu süreçte yer alan aşamalar açıklanacak.

Adli süreçte tedavi veya rehabilitasyona ihtiyaç duyan mağdurlar ilgili kurum ve kuruluşlara yerlere yönlendirilecek. Korunma ihtiyacı olan çocuk, kadın, yaşlı ve engellileri ilgili kuruma bildirilecek.

Tekrarlanma riski olan suçlarla etkin mücadele

Mağdurun veya aile bireylerinin başvurması halinde suçun tekrarının veya başkaca bir suçun işlenmesinin önlenmesi için kolluk birimlerince gereken tedbirler alınacak.

Etkin bir psiko-sosyal destek

İşlenen suç nedeni ile kaygı düzeyi yüksek ve psiko-sosyal desteğe ihtiyaç duyan mağdurların gerekirse ifade veya beyan işlemlerini uzmanların desteği ile, duruşma stresinden uzak, sanıkla yüzyüze gelmeden gerçekleştirilebilmesinin önü açıldı.

Adli görüşme odaları

Adli görüşme odalarında yapılan tüm iş ve işlemler görüşme yapılan kişinin örselenmesini engelleyecek şekilde ve mümkün olan en kısa sürede gerçekleştirilecek. Çocuklarla ilgili iş ve işlemlerde çocuğun yüksek yararı ilkesi dikkate alınacak. Çocukların süreçte/ adliye koridorlarında uzun bekleyişlerinin ve ikincil örselenmelerinin önüne geçilecek. 

2017 yılından bu yana sayıları artırılan adli görüşme odalarında (AGO) bugüne kadar 16 binin üzerinde ifadeye başvuruldu. Yani 16 bin vakada mağdur sanıkla yüzyüze gelmek durumunda kalmadan adli süreci tamamladı. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin yayınlanması ile birlikte bu uygulamanın diğer adliyelerde de  yaygınlaştırılması bekleniyor.

Yeni uzman istihdamı/yeni kadrolar

Kararname ile birlikte adliyelerde görev yapan uzman sayılarının ikiye katlanması bekleniyor. 2021 ve 2022 yıllarında bin uzman daha adli sisteme katılacak. Adli süreçte mağdurlara sağlanan psiko-sosyal destek tüm Ülke sathında sağlanacak.

Adli destek planı ve vaka yönetimi kırılgan suç mağdurları için tüm adli süreci kapsayan koruma halkası

Cinsel suçlar gibi nitelikli vakalarda, daha etkin takip edilmesi gerektiği değerlendirilen suç mağdurları hakkında adli destek planı hazırlanacak ve vaka yönetimi tekniği ile adli sürecin başından sonuna uzmanlar eli ile psiko-sosyal destek sunulacak. Gerekli görülmesi halinde bu hizmetlerden mağdurun yakınları/suçtan zarar görenler de yararlanabilecek.

Adli yardım

Adli yardıma başvuran mağdurların, gereken belgeleri toplamalarına yardımcı olunacak. Daha önce bu belgelerin toplanması mağdur için zorlayışlı olabiliyordu. Yapılacak çalışmalar sonrasında UYAP sistemi üzerinden erişime açılan evrakların müdürlük tarafından alınması, bu sayede mağdurun kısa sürede adli yardım hizmetinden faydalanabilmesinin önü açıldı.

Bazı nitelikli suçlarda özel imkanlar

Nitelikli suçlarda şiddet mağdurlarına bazı özel hizmetler de sunulacak:

Kasten öldürme, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama, çocuğun cinsel istismarı, nitelikli cinsel saldırı ve işkence suçlarından mağdur olanların şüpheli ile temasını önleyici tedbirler alınacak.

Tutuklu veya hükümlünün ceza infaz kurumlarından tahliyesine veya firarına ilişkin bilgiler gerekli tedbirlerin alınması için mağdurun bulunduğu yer kolluk birimine bildirilecek.

Yapılan değerlendirme sonucunda gerekli tedbirler alınacak, mağdur için tehlike oluşturabilecek hallerde kolluk birimlerince mağdura bilgi verilecek.

Kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler veya sivil toplum kuruluşları tarafından mağdurların meslek edinmeleri amacıyla kurslar düzenlenebilecek ve mevcut kurslara katılmalarında öncelik tanınacak. Kursa katılım sağlayan mağdurların istihdamı desteklenecek.

Mağdurlar, kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerin ekonomik ve sosyal desteklerinden öncelikli olarak yararlandırılacak.

Kamu kurum veya kuruluşlarında çalışmakta olup, yerleşim yerini değiştirmek zorunda kalan mağdurların talepleri halinde, kadro, pozisyon ve teşkilat durumu göz önünde bulundurularak görev yerleri değiştirilebilecek. 

Yerleşim yerini veya okulunu değiştirmek zorunda kalan mağdurların talepleri halinde, kendilerinin ya da bakmakla yükümlü olunan kişilerin eğitim gördükleri kurumların aynı türde eğitim veren okullarına devam etmeleri, ilgisine göre Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu veya yükseköğretim kurumlarınca öncelikli olarak sağlanacak.

Adli destek ve mağdur hizmetleri dairesi başkanlığı

Yine Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile birlikte Adalet Bakanlığı bünyesinde “Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığı” kurulmaktadır. Bu hizmetler daha önce Bakanlık Ceza İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet göstermekle birlikte bazı görev tanımları hukuk yargılaması ile çakışmakta idi.

Özellikle adliyelerde aile mahkemelerinde görev yapan uzmanların müdürlük bünyesine alınması ve bu Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüklerinin Başkanlığa bağlı olarak görev yapmasının öngörülmesi ile birlikte; mağdur hakları ve kırılgan grupların adalete erişiminin güçlendirilmesi, adli süreçte çocuklar gibi özellikli gruplar hakkındaki politikaların tek elden yürütülebilmesi amaçlanmıştır.

Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Dairesi Başkanlığının görevleri:

Adli süreçte çocuklara ve kırılgan gruba dahil diğer mağdurlara yönelik hak ve hizmetlerin geliştirilmesi ve uygulanmasına ilişkin faaliyetleri yürütmek,

Mağdurların kendilerine tanınan haklar ve yardımlar konusunda bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar yürütmek,

Adli desteğe ihtiyaç duyanlara uygun müdahale programları geliştirmek,

Tekrarlanan mağduriyetleri önleyici tedbirler almak,

Psiko-sosyal destek hizmetlerinin geliştirilmesine ve uygulanmasına yönelik faaliyetleri yürütmek,

Mağdurların adalete erişimini güçlendirmeye yönelik politikalar geliştirmek ve uygulamak,

Adli süreçte tanıklara yönelik hizmetlerin geliştirilmesine ve uygulanmasına ilişkin faaliyetleri yürütmek,

Adli yardımla ilgili mevzuatın Bakanlığa verdiği görevleri ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde yürütmek ve adli yardım hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde işleyişine yönelik tedbirleri almak,

Görev alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşları veya sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapmak,

Mağdurun her alanda desteklenmesini sağlamak amacıyla toplumsal farkındalığı arttırıcı faaliyetlerde bulunmak.(İLKHA)